Dane dotyczące nieuregulowanych płatności w sektorze Małych i Średnich Przedsiębiorstw[1] nie pozostawiają złudzeń- już prawie połowa przedsiębiorców nie otrzymuje na czas należnych im płatności (opóźnienie powyżej 60 dni). Zatory płatnicze tworzą system naczyń połączonych, jeśli Ty nie uregulujesz swojej płatności, Twój kontrahent nie zapłaci własnych zobowiązań. Oznacza to, że jedna nieopłacona faktura, może spowodować negatywne skutki dla wielu podmiotów.

Jeśli nasz kontrahent opóźnia się z uregulowaniem płatności, konieczne jest zdecydowane działanie, mające na celu odzyskanie należności. Artykuł ten ma w możliwie jak najprostszej formie przedstawić rozwiązania, z których mogą skorzystać wierzyciele w oparciu o ustawę o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych z 8 marca 2013 roku[1]. Jest to akt prawny liczący zaledwie 17 artykułów, niemniej jego praktyczne zastosowanie jest ogromne dla funkcjonowania przedsiębiorstw. Ustawa pozwala bowiem na naliczanie dłużnikowi wyższej stopy odsetek za opóźnienie oraz dodatkowych kwot należnych z tytułu kosztów odzyskiwania należności. Postanowienia Ustawy dotyczą zawierania transakcji handlowych pomiędzy przedsiębiorcami (nie konsumentami!), czyli co do zasady umów cywilnoprawnych, których przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług.

Poniżej skupimy się na regulacjach dotyczących sytuacji, w której dłużnikiem nie jest podmiot publiczny.

Jednym z założeń Ustawy jest ograniczenie sytuacji, w których zatory płatnicze powstają na skutek nierzetelności większych podmiotów względem mniejszych. Realizuje się to poprzez zakaz ustanawiania terminów płatności przekraczających 60 dni, jeśli dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem:

• mikro (zatrudniający mniej niż 10 pracowników i osiągający mniej niż 2 mln euro obrotu),
• mały (mniej niż 50 pracowników i mniej niż 10 mln euro obrotu),
• lub średni przedsiębiorca (do 250 pracowników i 43 mln euro obrotu).

Wielokrotnie zdarzało się bowiem, iż większe podmioty nadużywały swojej pozycji, wymuszając na „słabszych” kontrahentach możliwie jak najdłuższe terminy płatności.

Zasadniczo, w przypadku wszystkich transakcji, Ustawa narzuca, aby Strony nie ustalały dłuższych terminów płatności niż 60 dni. Wyjątki mogą być uwzględniane jedynie, jeśli nie jest to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela (art. 7 ust. 2a, art. 7 ust. 2b).

ODSETKI

Na początku należy przypomnieć, iż istnieje kilka rodzajów odsetek:

• ustawowe/kapitałowe, niezwiązane z opóźnieniami w realizacji zobowiązania a z korzystaniem z cudzego kapitału, najczęściej w umowach pożyczek (obecnie w wysokości 3,6% w skali roku),
• ustawowe za opóźnienie, należne od dnia wymagalności zobowiązania w przypadku braku spełnienia świadczenia w terminie (obecnie w wysokości 5,6% w skali roku),
• ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (gdy dłużnikiem nie jest podmiot leczniczy- 10,1% w skali roku).

Ostatnie są przywilejem wynikającym z treści Ustawy, o której wspomnieliśmy powyżej i można je stosować w określonych sytuacjach i, co potwierdza ich wysokość, a z uwagi na ich stopę są dla wierzyciela korzystniejsze niż te, wynikające z odrębnych przepisów. Istotne jest więc, aby w wzywając dłużnika do zapłaty lub kierując pozew do sądu, określić rodzaj żądanych odsetek.

W przypadku, gdy strony uzgodniły, że po odbiorze towaru, dłużnik będzie miał prawo do jego zbadania, termin zapłaty nie może przekraczać 30 dni od dnia otrzymania tego towaru (art. 9 Ustawy).

Pamiętaj! Strony nie mogą ustalać daty doręczenia faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi (art. 8a).

Ustawa wprowadza możliwość żądania przez wierzyciela odsetek:

Pamiętaj! Do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną NBP obowiązującą w dniu: 1.01 (dla odsetek za okres 1.01-30.06) oraz 1.07 (dla odsetek za okres 1.07 do 31.12).

REKOMPENSATA

Wiemy już, że Ustawa pozwala wierzycielowi na żądanie odsetek w wyższej wysokości niż przysługiwałyby mu one np. w transakcji z konsumentem. Kolejnym uprawnieniem, które wyróżnia transakcje handlowe, jest możliwość żądania rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, określone w art. 10.

Od 1 stycznia 2020 r. przysługuje ona w wysokości:

1. Równowartości 40 euro– gdy należność główna jest niższa niż 5000 zł;
2. Równowartości 70 euro– gdy należność główna jest wyższa niż 5000 zł, ale niższa niż 50 000 zł;
3. Równowartości 100 euro– gdy należność główna jest równa lub wyższa 50 000 zł.

Pamiętaj! Dla ustalenia kwoty rekompensaty bierzemy pod uwagę kurs euro ogłoszony przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie stało się wymagalne (art. 10 ust. 1a), np. termin zapłaty został ustalony na dzień 19 lutego 2021 r., kurs przyjmujemy z 29 stycznia 2021 r.

Rekompensata przysługuje z mocy ustawy w przypadku niedochowania terminu płatności przez dłużnika, nie ma konieczności wcześniejszego informowania go, iż chcemy dochodzić tej należności. Zasadniczo przysługuje od każdej wystawionej faktury, traktowanej jako odrębna transakcja handlowa. Orzecznictwo wskazuje na wyjątki, np. w przypadku, gdy kwota rekompensaty znacząca przewyższa wartość świadczenia pieniężnego. Niemniej, są to sytuacje podlegające każdorazowo ocenie sądu w świetle art. 5 kc (zasady współżycia społecznego).

Powyższe świadczenie ma charakter ryczałtowy i jest wymagalne w tym samym dniu, co roszczenie o zapłatę odsetek.

DALSZE ŚWIADCZENIE

Natomiast art. 10 ust. 2 Ustawy dopuszcza możliwość żądania dodatkowych kosztów związanych z odzyskiwaniem należności, jeśli przewyższają one kwoty określone dla rekompensat i są one uzasadnione okolicznościami. Mamy tutaj do czynienia z kosztami windykacji poniesionymi przez wierzyciela i związanymi ze zleceniem tych czynności np. kancelarii prawnej lub windykacyjnej. Nie mogą być one nadmierne wygórowane, np. żądanie 60% dochodzonej kwoty nie spotka się z uzasadnieniem. Świadczenie to może być również dochodzone przez wierzyciela, jak żądanie odsetek i rekompensaty, z tym, że należy wykazać ich zasadność i konieczność poniesienia.

Stan prawny na dzień: 26 lipca 2021 r.

[1] https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=17093

[1] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20130000403/U/D20130403Lj.pdf